Rozwód jest instytucją prawną skutkującą ustaniem małżeństwa, uregulowaną w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 56 i następne). Orzeczenie rozwodu może nastąpić wyłącznie wyrokiem Sądu, który zapada w razie ustalenia, że doszło między małżonkami do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia i nie zachodzą negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Zupełny rozkład pożycia oznacza, że ustały więzi łączące małżonków, a mianowicie więź emocjonalna (istnienie uczucia), fizyczna (współżycie) i gospodarcza (prowadzenie wspólnie gospodarstwa domowego). Za trwały rozkład przyjmuje się natomiast taki, który trwa na tyle długo, że nie rokuje na powrót małżonków do pożycia.
Wnosząc pozew o rozwód, powód w pozwie powinien wskazać czy chce rozwodu bez orzekania o winie czy z orzeczeniem o winie. Jeżeli powód wniesie pozew bez orzekania o winie, to Sąd nie orzeknie o winie tylko wtedy, gdy oboje małżonkowie będą co do tej kwestii zgodni. Strona w postępowaniu sądowym może modyfikować swoje żądania w zakresie orzeczenia winy, aż do prawomocności wyroku.
W wyroku rozwodowym Sąd, co do winy, może rozstrzygnąć następująco:
- rozwód bez orzekania o winie
- rozwód z ustaleniem, że żadne z małżonków nie ponosi winy
- rozwód z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków
- rozwód z orzeczeniem o winie obojga małżonków
Rozwód bez orzekania o winie
Rozwód bez orzekania o winie udzielany jest zazwyczaj bardzo szybko – na pierwszej lub drugiej rozprawie sądowej (o ile między małżonkami nie ma konfliktu w kwestii wysokości alimentów czy opieki nad dziećmi). Sąd nie prowadzi bowiem długotrwałego postępowania dowodowego w celu ustalenia winy za rozkład pożycia.
Rozwód bez orzekania o winie ma swoje konsekwencje w kwestii alimentów między rozwiedzionymi małżonkami. Obowiązek alimentacyjny wygasa w tym przypadku po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Jedynie w wyjątkowych wypadkach obowiązek ten może być przedłużony przez Sąd.
Rozwód z ustaleniem, że żaden z małżonków nie ponosi winy
Rozwód z ustaleniem, że żaden z małżonków nie ponosi winy za rozpad pożycia małżeńskiego jest w praktyce sytuacją relatywnie rzadko spotykaną. Orzeczenie takie może zapaść, gdy przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego będą okoliczności obiektywne, czyli okoliczności o charakterze niezależnym od małżonków, które jednak doprowadziły do rozpadu pożycia małżeńskiego. Okoliczności na które małżonkowie nie mają wpływu to między innymi choroba psychiczna bądź bezpłodność.
Przy rozwodzie z ustaleniem, że żaden z małżonków nie ponosi winy, jak i w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, alimentów żądać mogą małżonkowie wzajemnie, w sytuacji gdy znajdują się w niedostatku. Jednak obowiązek ten jest ograniczony do okresu 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.
Rozwód z ustaleniem o wyłącznej winie jednego z małżonków
O winie małżonka może przesądzać w szczególności nadużywanie alkoholu jak i inne uzależnienia, przemoc, zdrada, porzucenie. Żądanie uznania współmałżonka winnym rozkładu pożycia wiąże się z koniecznością przedstawienia dowodów na tę okoliczność. Postępowanie sądowe w takiej sprawie zazwyczaj trwa dłużej niż w przypadku żądania rozwodu bez orzekania o winie, koniecznym jest bowiem przeprowadzenie szeregu dowodów ową winę potwierdzających.
Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód z wyłącznej winy jednego z małżonków niesie za sobą doniosłe skutki, w szczególności w sferze obowiązków alimentacyjnych. Jeżeli bowiem jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, Sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Rozwód z orzeczeniem o winie obojga małżonków.
Rozwód z orzeczeniem o winie obojga małżonków wiąże się z uzasadnieniem, że każde z małżonków przyczyniło się do rozpadu pożycia małżeńskiego bez względu na stopień winy każdego z nich.
Przy rozwodzie z orzeczeniem o winie obydwojga małżonków, obydwoje byli małżonkowie mogą żądać wzajemnie od siebie alimentów. Możliwe jest to jednak tylko wtedy, gdy strona starająca się o alimenty znajduje się w niedostatku. Alimenty w takiej sytuacji mają służyć jedynie zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych, a nie wyrównaniu poziomu życia.
Autor: Barbara Bartkowiak
Adwokat – rozwód – Kancelaria Adwokacka
Rozwód w Warszawie – Kancelaria Adwokacka